*مختصر تعریف:
*-شهرسازی واژه ی معادل برنامه‌ریزی شهری(به انگلیسی: urban planning) است که در سیستم دانشگاهی ایران در رده ی مهندسی طبقه بندی شده است اما معمولا در دانشکده ی هنر و معماری ارائه می گردد. واژه شهرسازی مفهوم ناقصی از برنامه‌ریزی شهری را ارائه می دهد و ترجمهٔ نه چندان صحیحی از آن است. تاریخچه ی ساخت و کاربرد این واژه در فارسی برمی گردد به حضور کارشناسان آلمانی در ایران در دههٔ بیست خورشیدی که در برابر یک واژهٔ آلمانی با همین مفهوم مشابه ساخت و ساز شهر قرار داده شد. نقص این واژه در این است که امر مداخله در شهر را به یک امر فنی و مشابه ساخت و ساز یک سازه تقلیل می دهد و جنبه های مختلف آن به خصوص سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن را نادیده می گیرد. برنامه ریزی شهری در یک تعریف عام عبارتست از مداخله و تنظیم فضا و فعالیت به منظور بهبود کیفیت زندگی ساکنان. در کتب درسی دانشگاهی آمده است که مجموعهٔ روش‌ها و تدابیر ارزشمند و مفیدی که متخصصین امور شهری به وسیلهٔ آن شهرها را بهتر می‌سازند، به شهرسازی یا علم تنسیق شهرها شهرت دارد.[۱] و یا شهرسازی عبارت است از مطالعهٔ طرح‌ریزی و توسعهٔ شهرها با در نظر گرفتن احتیاجات اجتماعی و اقتصادی با توجه به حداقل رساندن مشکلات شهری و پاسخ‌گویی به نیازهای عمومی جمعیت شهری.
*-شورای عالی شهرسازی:
شورای عالی شهرسازی سازمانی است که در وزارت آبادانی و مسکن تشکیل شد و از سال 1343 به ریاست عالیه فرح پهلوی آغاز به کار نمود. این شورا تعیین اولویت طرح‌ها، بررسی و تصویب آیین نامه‌های شهرسازی، و تعیین و تصویب معیارهای ساختمانی و بررسی قوانین شهرسازی را بر عهده دارد. هدف‌های اساسی شورای عالی شهرسازی برگزیدن سیاست همگانی شهرسازی و هماهنگ کردن برنامه‌های شهرسازی با برنامه‌های عمرانی؛ بررسی و تصمیم گیری درباره جلوگیری از گسترش بی رویه شهرها تا زمانی که طرح جامع برای آنها تهیه نشده است و تهیه نقشه جامع برای شهرهای کشور و اجرای طرحهای نام برده برای آن شهرها.
-*-برخی از اصطلاحات در شهرسازی:
۱ طرح جامع شهر
۲ طرح تفصیلی
۳ طرح بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده
۴ طرح آماده‌سازی توسعه‌های جدید در شهرها
۵ طرح تفصیلی موضوعی
۶ طرح تفصیلی موضعی
۷ طرح هادی شهری
۸ طرح شهرهای جدید
۹ طرح شهرکهای مسکونی
۱۰ طرح سایر شهرک‌ها (صنعتی، تفریحی،...)
-----------------------------------------------------------------------------:
*-طرح جامع شهر
طرح جامع شهری عبارت از طرح بلند مدتی است که در آن نحوه استفاده از اراضی و منطقه‌بندی مربوط به حوزه‌های مسکونی، صنعتی، بازرگانی، اداری و کشاورزی و تأسیسات و تجهیزات و تسهیلات شهری و نیازمندیهای عمومی شهری، خطوط کلی ارتباطی و محل مراکز انتهایی خط (ترمینال) و فرودگاهها و بنادر و سطح لازم برای ایجاد تأسیسات و تجهیزات و تسهیلات عمومی مناطق نوسازی، بهسازی و اولویتهای مربوط به آنها تعیین می‌شود و ضوابط و مقررات مربوط به کلیه موارد فوق و همچنین ضوابط مربوط به حفظ بنا و نماهای تاریخی و مناظر طبیعی، تهیه و تنظیم می‌گردد. طرح جامع شهر بر حسب ضرورت قابل تجدیدنظر خواهد بود. [۱]
*-طرح تفصیلی
طرح تفصیلی عبارت از طرحی است که بر اساس معیارها و ضوابط کلی طرح جامع شهر نحوه استفاده از زمین‌های شهری در سطح محلات مختلف شهر و موقعیت و مساحت دقیق زمین برای هر یک از آنها و وضع دقیق و تفصیلی شبکه عبور و مرور و میزان تراکم جمعیت و تراکم ساختمانی در واحدهای شهری و اولویتهای مربوط به مناطق بهسازی و نوسازی و توسعه و حل مشکلات شهری و موقعیت کلیه عوامل مختلف شهری در آن تعیین می‌شود و نقشه‌ها و مشخصات مربوط به مالکیت بر اساس مدارک ثبتی تهیه و تنظیم می‌گردد. [۲]
*-طرح بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده
طرحهای بهسازی، نوسازی، بازسازی و مرمت بافت‌ها طرحهایی هستند که برای بهسازی، نوسازی و بازسازی محلات شهر اعم از قدیم، جدید و یا مساله‌دار به عنوان طرح تفصیلی بخشی از بافت موجود شهر تهیه می‌شوند. [۳]
*-طرح آماده‌سازی توسعه‌های جدید در شهرها
این طرح‌ها شامل مجموعه عملیات لازم برای مهیا نمودن زمین جهت احداث مسکن و تأسیسات لازم مربوط مطابق قانون زمین شهری و آیین نامه‌های اجرایی آن است و به عنوان طرح تفصیلی توسعه‌های جدید شهری تهیه می‌گردد. [۴]
*-طرح تفصیلی موضوعی
طرح موضوعی نیز طرحی است که برای احیاء برخی از مکانهای متروک و با عملکردهای قبلی خاص و ناحیه‌هایی وسیع (مثل معادن) یا حفاظت چند ناحیه با ارزش معماری در محورها حومه‌ها و سواحل و یا برای فعالیتهای تفریحی و گردش و نیز فضای سبز یا کمربند سبز تهیه می‌شود و همانطوریکه از معنای لغوی آن برمی آید معطوف به موضوعات خاص برنامه ریزی و در واقع برای تکمیل طرحهای تفصیلی پایه و موضعی می‌باشد و مشخصات عمومی چنین طرحی عبارت است از زمان محدود تغییر در موضوع خاص محدوده‌هایی خاص در بخشی از شهر یا در سطح تمام شهر و همراه با ویژگیهای قابل تغییر یا اصلاح بودن از نظر مشخصات اجرایی نیز این طرح می‌تواند توسط بخش عمومی یا خصوصی یا ترکیبی از هر دوی آنها صورت گرفته و با همکاری نهادهای مرتبط با موضوع اجرا شود. وظایف خاص طرح ساماندهی جنبه‌های خاص تقویت سایر طرحهای شهری و تعیین وظایف نهادهای ذیربط بوده و اسناد آن نیز شامل نقشه پیشنهادها گزارش مکتوب برای ضرورت‌ها و سیاستهای اجرایی و سایر مطالب توضیحی و تشریحی می‌باشد. [۵]
*-طرح تفصیلی موضعی
طرح موضعی طرحی است که هم از نظر زمانی و هم از نظر مکانی با محدودیت همراه بوده و شامل طراحی توسعه جدید شهر با تجدید نظر در طرحهای توسعه قبلی و یا بهسازی مناطقی از شهر و یا ترکیبی از این‌ها خواهد بود. از نظر مشخصات عمومی این طرح برا یحداکثر مدت ده سال و همراه با قابلیت تغییرات عمیق در محدوده نسبتا کوچک‌تر تهیه شده و قابل تغییر و اصلاح می‌باشد.
اجرای آنها توسط بخش عمومی یا خصوصی یا ترکیبی از هر دوی آنها صورت گرفته و با همکاری نهادهای مختلف به ویژه بخشهای مرکزی یا نواحی بزرگ جدید انجام خواهد شد. وظایف خاص چنین طرح ساماندهی مراکز شهری ساماندهی نواحی مسکونی قدیم و یا جدید و ساماندهی نواحی صنعتی تجاری تفریحی گردشگری و غیره بوده اسناد آن نیز شامل نقشه پیشنهادها سند پیشنهادها و سیاستهای اجرایی و سایر مطالب توضیحی و تشریحی همراه با برآوردهای مالی می‌باشد. [۶]
*-(7)طرح هادی شهری
طرح هادی شهری عبارت از طرحی است که در آن جهت گسترش آتی شهر و نحوه استفاده از زمین‌های شهری برای عملکردهای مختلف به منظور حل مشکلات حاد و فوری شهر و ارایه راه‌حل‌های کوتاه مدت و مناسب برای شهرهایی که دارای طرح جامع نمی‌باشند، تهیه می‌شود. [۷]
طرح شهرهای جدید
*-(8)طرح شهرهای جدید
عبارت است از طرحهایی که برای ایجاد شهرهای جدید طبق تعریف ماده (۱) تصویب نامه شماره ۲۳۴۰/ت۲۷۶هـ مورخ ۲۵/۶/۱۳۷۱ در قالب طرحهای کالبدی ملی و منطقه‌ای و جامع ناحیه‌ای ضرورت و مکان ایجاد آنها با سقف جمعیتی و نوع فعالیت معین به تصویب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران خواهد رسید و متعاقب آن و مانند سایر شهرها بایستی برای آنها طرح جامع و تفصیلی تهیه شود. [۸]
*-(9)طرح شهرکهای مسکونی
طرح شهرکهای مسکونی طرحی که برای ایجاد یک مرکز جمعیتی جدید در خارج از محدوده قانونی و حریم شهرها ـ مصوب ۱۳۵۵ ـ تهیه می‌شود. [۹]
طرح سایر شهرک‌ها (صنعتی، تفریحی،...)
*-(10)طرح سایر شهرک‌ها
طرحهایی که برای ایجاد شهرک غیرمسکونی با عملکرد خاص نظیر صنعتی، توریستی، تفریحی و … طبق مقررات و قوانین مربوط به آنها تهیه می‌شوند. [۱۰]
--گرایش های مهندسی عمران:
↑ درگاه معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی - طرح جامع
↑ درگاه معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی - طرح تفصیلی
↑ درگاه معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی - طرح بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده
↑ درگاه معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی - طرح آماده‌سازی توسعه‌های جدید در شهرها
↑ درگاه معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی - طرح تفصیلی موضوعی
↑ درگاه معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی - طرح تفصیلی موضعی
↑ درگاه معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی - طرح هادی شهری
↑ درگاه معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی - طرح شهرهای جدید
↑ درگاه معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی - طرح شهرکهای مسکونی
↑ درگاه معاونت شهرسازی و معماری وزارت مسکن و شهرسازی - طرح سایر شهرک‌ها
******تقدیم به مهندس موفق شهرسازی خودم...*******
تعامل بین مهندسی عمران وشهرسازی
{تهیه توسط:میثم امینیان}
